مدل‌سازی تولید رواناب و رسوب با استفاده از خصوصیات هیدروژئومورفولوژیک در حوزه آبخیز سامیان، استان اردبیل

تولید رواناب و هدررفت خاک از مسائل مهم مدیریت منابع آب می‌باشند که منجر به مشکلاتی در بهره‌برداری از تأسیسات آبی و سدها می‌شوند. حجم رواناب، شدت فرسایش خاک و تولید رسوب در حوزه‌های آبخیز به‌طور قابل توجهی به ویژگی‌های هیدروژئومورفولوژیک منطقه بستگی دارد. بنابراین این تحقیق با هدف بررسی رابطه ویژگی‌های هیدروژئومورفولوژیک و تولید رواناب و رسوب در بالادست ایستگاه هیدرومتری سامیان با مساحت 42157 هکتار انجام شده‌است. برای این منظور حوضه بالادست ایستگاه سامیان همراه با 19 زیرحوضه دیگر تعیین و مشخصات مربوط به هر حوضه در 6 گروه و 76 پارامتر مستقل تهیه شد. با استفاده از ماتریس همبستگی، روش خوشه‌بندیWard  و روش PCA پارامترهای انتخابی برای ورود به مدل‌سازی در سه مقیاس انتخاب شدند که 72 معادله برای برآورد رواناب و رسوب به‌دست آمد. همچنین به‌منظور ارزیابی معادلات به‌دست آمده، نمایه‌های آماری نش-ساتکلیف (NS)، ضریب تبیین (R2) و ریشه خطای مطلق (RMSE) مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج نشان داد که معادلات در سطح کل حوزه آبخیز با ضریب NS بین 95/0 تا 99/0 و ضریب R2 بین 97/0 تا 99/0 از بیشترین دقت برخوردار می‌باشند. همچنین معادلات حاصل از پارامترهای انتخابی به روش PCA نسبت به روش خوشه‌بندی دارای دقت بالایی هستند. با توجه به اهمیت تعیین مقدار رواناب و رسوب برای مدیریت حوزه‌های آبخیز، در مناطق فاقد آمار می‌توان با دقت قابل قبولی از روش مدل‌سازی منطقه‎ای برای برآورد مقدار رواناب و رسوب استفاده کرد.